Celjski grofovi

Celjski grofovi (Cilie, Cilli, Cylie, Celjani) bili su članovi srednjoevropske dinastičke porodice.

Bili su gospodari posjeda u Savinjskoj dolini, gdje se kao Žovneški (prema gradu Saneck ili Sannegg, Žovnek) spominje Gebhard I u dokumentima iz 1130. i 1144. godine, sa pridjevom de Soune, nobilis de Sauna, tj. Savinjski. Imali su posjede i u Kranjskoj, koje su proširivali i zaokruživali, stičući ih naročito od akvilejske i krške crkve te stupajući u rodbinske veze s uglednim i moćnim obiteljima. Proširivanje moći i posjeda Žovneških (Celjskih) započeo je u 13. vijeku Konrad I. Nakon izumiranja Vovbrških (Heunburgovaca) 1322. godine, Habsburgovci im povjeravaju upravu u Kranjskoj i Slovenskoj marki, te oni nasljeđuju njihov velik posjed u Štajerskoj i tada još nevažan grad Celje, po kojemu se od tada sve češće i nazivaju. Stalno ga upotrebljavaju od 1341. godine, kad uz pomoć Habsburgovaca dobijaju titulu državnih grofova celjskih, koji im podjeljuje car Ludvig Bavarski.

Ulrik I (oko 1330–1368), sin Fridrika I, i njegov brat Herman I (umro 1385), oženjen od oko 1361. Katarinom, kćeri bosanskog bana Stjepana II Kotromanića, učestvuju 1345. godine u borbi kod Zadra kao vitezovi, najamnici ugarskog kralja Ludovika. Obojica 1354. godine prate Karla IV Luksemburgovca u vojnom pohodu na Rim, gdje se posljednji kruni carem. Ulrikov sin Vilim (oženjen Anom, kćerkom poljskog kralja Kazimira III Velikog iz dinastije Pjastovići; njihova kći Ana od 1401. godine udata za poljskog kralja Vladislava I Jagelovića) učestvuje s kraljem Žigmundom 1392. u vojni protiv Osmanlija. Na povratku iz te vojne Vilim umire. Luksemburgovac Karlo IV 1362. ponovno potvrđuje grofovsku titulu Ulriku I, Hermanu I i Vilimu (1372).

Herman II nakon Vilimove smrti postaje senior porodice i uz Fridrika I graditelj je velike moći Celjskih. Nastavljajući se oslanjati na Luksemburgovce, kralja i cara Žigmunda, te udaje za njega kćer Barbaru (1392–1451). Za Hermana II, Celjski proširuju svoje posjede na Varaždin, veliki dio Hrvatskog Zagorja, na Međimurje s Čakovcem, a nakon izumiranja grofova Ortenburških (1418), prema međusobnom nasljednom ugovoru, stiču njihove velike posjede u Koruškoj i Kranjskoj. Godine 1423. Celjskima uspijeva da se nadvojvoda Austrije Ernst Habsburg odrekne feudalnog gospodstva nad njima; 1427. bosanski kralj Tvrtko II Kotromanić zaključuje s Celjskima također ugovor o međusobnom nasljeđivanju ako ne bi imali potomke muškog roda. U promijenjenom odnosu snaga poslije Tvrtkove smrti 1443. tu pogodbu onemogućuju Janko Hunjadi i s njim povezana bosanska vlastela. God. 1429. Herman ženi unuka Ulrika II Katarinom, kćeri srpskog despota Đurđa Brankovića. Rezultat Hermanove politike je Žigmundova podjela titula kneza Fridriku II i Ulriku II u Svetom Rimsko Carstvu 1436, što Celjske izdiže u, praktično, gotovo isti rang s Habsburgovcima, koji se oštro suprotstavljaju izmicanju Celjskih ispod njihove bilo kakve jurisdikcije u potonjim habsburškim nasljednim zemljama. Dolazi do rata s izmjeničnim uspjesima; ali Celjski, koji se istovremeno bore i s Hunjadijem, ne uspijevaju zauzeti Ljubljanu i Novo Mesto te 1443. sklapaju nagodbu o uzajamnom nasljeđivanju muških nasljednika, a Habsburgovci im priznaju čast državnih knezova.

Hermanov sin Fridrik II oženio se Elizabetom, kćeri Stjepana I Frankapana. Ulrik II posvećuje svu svoju pažnju ugarskim prilikama i sukobljava se s težnjama plemstva predvođenog Hunjadijem, koji onemogućuje Celjske da dođu do bosanske krune. God. 1451. sklapa se između njih nagodba o braku između Ulrikove kćeri Elizabete i Hunjadijeva sina Matije, što privremeno smiruje suprotnosti. Elizabeta umire 1455, a naredne godine i Janko Hunjadi, te Ulrik II postiže u Ugarskoj svoj vrhunac kad je imenovan kraljevskim namjesnikom. Nedugo iza toga Ladislav Hunjadi ga ubija u beogradskoj tvrđavi, što je kraj Celjskih, čije posjede preuzimaju Habsburgovci.